12.1 Natuurlijk persoon

Elke organisatie kiest bij haar oprichting een rechtsvorm. De rechtsvorm is de juridische ofwel wettelijke vorm van de organisatie.

Rechtsvormen verdelen we in natuurlijke personen en rechtspersonen. Natuurlijke personen zijn mensen zoals jijzelf met rechten en verplichtingen. Rechtspersonen zijn organisaties die net als natuurlijke personen zelf rechten en plichten hebben.

Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid zijn de eenmanszaak en de vennootschap onder firma.

Rechtspersoon zijn de volgende rechtsvormen: besloten vennootschap (bv), naamloze vennootschap (nv), vereniging (soms) en stichting.

Alle organisaties, met uitzondering van de informele vereniging, moeten worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.                    

12.2 Eenmanszaak

Een eenmanszaak is een ondernemingsvorm met één eigenaar, die de leiding heeft.

De eigenaar is met zijn gehele vermogen (zakelijk en privé) aansprakelijk voor de schulden van de onderneming. Bij een eventueel faillissement kunnen dus ook de persoonlijke bezittingen van de eigenaar worden aangesproken. Een rechtbank spreekt een faillissement uit als de ondernemer niet meer in staat is de schulden te betalen. Een curator handelt het af. Bij surseance van betaling krijgt de ondernemer een bepaalde periode uitstel van betaling. Er wordt een bewindvoerder benoemd.

De eigenaar van een eenmanszaak betaalt over de winst inkomstenbelasting.

12.3 Vennootschap onder firma

De vennootschap onder firma is een ondernemingsvorm waarbij twee of meer vennoten een bedrijf uitoefenen onder gemeenschappelijke naam. De vennoten brengen het eigen vermogen in en hebben de leiding. Arbeidsverdeling (specialisatie) is mogelijk. Elke vennoot is hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de organisatie. Bij hoofdelijke aansprakelijkheid kan een schuldeiser van een vof elke vennoot aansprakelijk stellen voor het volledige bedrag van de schuld.

Over zijn winstaandeel betaalt elke vennoot inkomstenbelasting.

De voordelen van een vof zijn dat er specialisatie mogelijk is, ruimere mogelijkheden op het gebied van financiering en de continuïteit van een vof is beter gewaarborgd. Veel problemen kunnen worden voorkomen als een oprichting via een notariële of een zelf opgestelde akte gaat met daarin afspraken over de winstverdeling.

12.4 Besloten vennootschap en naamloze vennootschap

Een besloten vennootschap en een naamloze vennootschap zijn rechtspersonen met een in aandelen verdeeld eigen vermogen. Een aandeel is een deel van het eigen vermogen in een bv of een nv. Oprichting gebeurt via een notariële akte met daarin de statuten. Voor een bv geldt een minimum gestort kapitaal van € 0,01 en voor een nv van € 45.000.

De aandelen van een bv staan altijd op naam. De aandeelhouders staan in een aandeelhoudersregister. Aandelen van een nv kunnen op naam zijn of aan toonder. Een aandeel aan toonder betekent dat de naam van de aandeelhouder niet bij de vennootschap bekend is. Een vijandige overname kan worden voorkomen door certificaten van aandelen, door uit te geven bij een bv en nv of door stemrechtloze aandelen bij een bv.

Een nv kan een notering op de effectenbeurs aanvragen.

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders is het hoogste orgaan in een bv en een nv. De directie bestuurt de vennootschap. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op de  directie en adviseert de directie.

Omdat een bv en een nv rechtspersonen zijn, zijn niet de aandeelhouders (eigenaren) of de directieleden verantwoordelijk/aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap, maar de bv en de nv zelf. Wel moeten het bestuur en de aandeelhouders rekening houden met de uitkeringstoets. Als zij wisten of konden weten dat  een winstuitkering zou leiden tot het niet meer kunnen voldoen van de schulden van de bv dan moeten ze dit tekort aanvullen/terug betalen.

Bv’s en nv’s publiceren jaarlijks een jaarrekening: de balans, de winst-en-verliesrekening en de toelichtingen hierop. Over de winst van een bv en nv wordt vennootschapsbelasting geheven.

Verschillen tussen een bv en een nv zijn:

• de aandelen van een bv staan altijd op naam en de aandelen van een nv zijn meestal aan toonder;
• de aandelen van een bv zijn meestal beperkt verhandelbaar en de aandelen van een nv zijn meestal vrij verhandelbaar;
• het minimumaandelenkapitaal is bij een bv € 0,01 en bij een nv € 45.000.

12.5 Vereniging en stichting

Een vereniging is een samenwerkingsvorm van minstens twee personen die een bepaald doel (geen winstdoel) wilt bereiken. Een vereniging is een niet-commerciële organisatie. Verenigingen kunnen in twee soorten worden verdeeld: formele verenigingen en informele verenigingen. Er is sprake van een formele vereniging als er van de oprichting een notariële akte is opgemaakt waarna inschrijving in het Handelsregister plaatsvindt. Een andere naam is verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid: de vereniging is een rechtspersoon. Bij een informele vereniging gebeurt de oprichting mondeling of met een onderhandse akte. Bij een informele vereniging zijn geen eisen aan de oprichting, een andere naam is vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid. De bestuursleden zijn aansprakelijk als er betalingsproblemen ontstaan.

Bij een vereniging heeft de algemene ledenvergadering de hoogste macht. Op de jaarvergadering legt het bestuur door middel van het jaarverslag verantwoording af over de gang van zaken in de vereniging. De geldbronnen van een vereniging bestaan onder andere uit contributies, subsidies, sponsoring en giften.

Een stichting is een organisatie die met behulp van een vermogen een bepaalde doelstelling wilt verwezenlijken. Net als de vereniging is de stichting een non-profit organisatie. Een stichting is een rechtspersoon zonder leden. De oprichting is via een notariële akte met daarin de statuten van de stichting en registratie bij de Kamer van Koophandel.

Haar bestuur probeert de doelstelling van de stichting te realiseren en vertegenwoordigt naar buiten toe de stichting. Het benodigde vermogen om de doelstellingen te bereiken, wordt vaak verkregen door subsidies of schenkingen.